Europa_05

Ff een oude koe:

Europa moet zichzelf opnieuw uitvinden

(Nu.nl, 16 mei 2014)

Het Europa van samenwerking, vrede en economische voorspoed spreekt nog maar weinig mensen aan. De vraag wat het gedeelde verhaal van Europa dan wel moet zijn, is inmiddels iets waar de Europese Commissie zich, ook in aanloop naar de verkiezingen op 22 mei, openlijk mee bezig houdt. Wat is het eigenlijk, Europa?

De Europese Unie heeft behoefte aan een nieuwe visie, stelde de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, vorig jaar tijdens zijn jaarlijkse toespraak.

Niet omdat de oude waarden - vrede door samenwerking - niet meer van toepassing zijn, maar omdat de nieuwe generaties minder bekend zijn met het ontstaan van de Europese Unie.

Ook nieuwere eigenschappen van de Europese Unie spreken nu nog maar weinig mensen aan, zegt Cezary Lewanowicz, woordvoerder van Barroso.

"Gedeelde grenzen, in het buitenland studeren, een gemeenschappelijke munt zijn inmiddels vanzelfsprekend voor veel Europeanen. Het zijn geen ambities meer, maar verworvenheden."

Daarom heeft, volgens de Europese Commissie, het 'Europese project' een nieuwe interpretatie nodig; een nieuwe ambitie moet gevonden worden.
Speurtocht

Die wens van Barroso is inmiddels een project; er is nog geen duidelijk verhaal van Europa, maar wel een officiële speurtocht opgezet.

Als ondersteuning in die zoektocht heeft de voorzitter van de Europese Commissie een samenwerking gezocht met Europese intellectuelen, artiesten en politici, die de discussie over het gedeelde verhaal van Europa moeten gaan leiden.

De verklaring die zij hebben getekend definieert Europa als een 'state of mind'; een morele en politieke verantwoordelijkheid die gedeeld worden in het hele continent.
Imagoprobleem

Of die state of mind daadwerkelijk gedeeld wordt door alle Europeanen is nog maar de vraag; dat Europa niet leeft onder de Europeanen is gemakkelijk te zien in de statistieken.

Sinds de eerste directe verkiezingen voor het Europees Parlement in 1979 is de gemiddelde opkomst in elk verkiezingsjaar kleiner; een krappe 62 procent van de stemgerechtigde Europeanen ging vijfendertig jaar geleden naar de stembus, in 2009 lag dat percentage op 43.

In Nederland ligt het percentage meestal net iets onder het gemiddelde. Volgens recente schattingen zal de opkomst dit jaar ongeveer hetzelfde zijn als vijf jaar geleden.

Daarnaast heeft de EU een imagoprobleem. Hoewel de vrijheid om te reizen is nog altijd het meest genoemde kenmerk van de EU is, denkt ruim een kwart (27 procent) van de Europese bevolking bij de EU aan 'verspilling van geld'.

Waarden als 'culturele diversiteit' (19 procent), 'vrede' (25 procent) komen pas daarna, terwijl werkloosheid (19 procent) en bureaucratie (24 procent) het ook niet slecht doen, blijkt uit de laatste Eurobarometer van de Europese Commissie (pdf).
Stembus

'The new European Narrative', of het nieuwe verhaal voor Europa, moet de overkoepelende Europese gedachte en ambitie weer helder maken, en de Europese identiteit weer vinden. En daarmee moet uiteindelijk ook de Europese kiezer weer naar het stemhokje gebracht worden.

"Maar dat zal niet gaan lukken," zegt Claes de Vreese, hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van de Amsterdam School of Communications Research.

Wat volgens De Vreese wel zal helpen, is de 'politisering' van Europa; de kiezer moet echt iets te kiezen hebben. Dat is de afgelopen jaren wel verbeterd, ironisch genoeg mede dankzij de eurosceptische partijen, zegt hij. "Je kan je afvragen op het debat op de juiste toon wordt gevoerd, maar in eerste instantie moet er al een debat plaatsvinden. In die zin is Wilders een welkome speler op het toneel."
Eurokritiek

In de verklaring over het 'nieuwe Europese verhaal' verzetten de ondertekenaars zich tegen anti-Europese geluiden zoals extreem nationalisme en populisme.

Dat wil niet zeggen dat mensen die hun vraagtekens hebben bij de Europese Unie worden vergeten, zegt de woordvoerder van Barroso, Cezary Lewanowicz. Wel moet er met dat nieuwe Europese verhaal worden uitgelegd "waarom Europa er toe doet en waarom we nationalisme en populisme moeten bestrijden", aldus de verklaring, ondertekend door verscheidene Europese artiesten en wetenschappers.

De Europese Commissie behoort de belangen van de Europese Unie de behartigen. De kritische noot naar euroscepsis is dan ook niet gek, vindt De Vreese.

Conflict en duidelijke verschillen tussen partijen zorgen er desondanks voor dat mensen weten dat ze iets te kiezen hebben, aldus de hoogleraar. "Een paar jaar geleden heerste er vooral consensus tussen de partijen. Nu worden partijen gedwongen om een standpunt in te nemen, en te reageren op partijen als die van Wilders. De verschillen tussen de partijen zijn nu helderder."
Te groot

De Europese Unie bestaat inmiddels uit 28 lidstaten, moeilijk te vergelijken met de situatie van ruim vijftig jaar geleden. De Europese samenwerking lag toen een stuk verder op de achtergrond van het leven van de gemiddelde Europeaan.

"Europa is inmiddels zo groot, met zoveel verschillen, dat dat pan-Europese verhaal niet bestaat", zegt De Vreese. Het nieuwe Europese verhaal van Barroso dat Europa zou moeten verbinden, daar gelooft De Vreese dan ook niet in.

Europa moet volgens hem accepteren dat die verschillen bestaan, maar dat er wel Europese thema's zijn die op bepaalde momenten Europa kunnen verbinden, zoals bijvoorbeeld de aanpak van de economische crisis.

Er is wel ruimte voor een Europese identiteit naast de nationale, stelt de hoogleraar, maar die zal de nationale identiteit niet vervangen; Europeanen zullen zich vooral Nederlander, Deen of Italiaan blijven voelen.